İran ABŞ münasibətləri son günlər daha da gərginləşib. Bu gərginliyin artması Yaxın Şərqdə daha çox artmaqdadır və bu vəziyyətin mərkəzində İran və ABŞ arasındakı qarşıdurma dayanır. Hər iki tərəfin bəyanatları və hərəkətləri regionda onsuz da kövrək olan sabitliyi daha da təhdid edir.
“İranın ABŞ-a qarşı meydan oxuması müxtəlif sahələrdə özünü göstərir: nüvə proqramı, regional təsir uğrunda mübarizə və dəniz yollarında insidentlər. Nüvə proqramı və sanksiyalar İranın nüvə proqramı illərdir ki, beynəlxalq ictimaiyyətin narahatlığına səbəb olur.” – bu fikirləri saytımıza açıqlamasında politoloq Arzuman Muradlı bildirib.
Politoloq hesab edir ki, 2015-ci ildə imzalanan Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı (JCPOA) İranın nüvə fəaliyyətlərini məhdudlaşdırmağı nəzərdə tutsa da, ABŞ-ın 2018-ci ildə bu razılaşmadan birtərəfli qaydada çıxması və İrana qarşı sərt sanksiyalar tətbiq etməsi vəziyyəti daha da gərginləşdirdi.
“İran öz növbəsində, ABŞ-ın sanksiyalarına cavab olaraq nüvə proqramının bəzi hissələrini bərpa etdiyini və uranın zənginləşdirilməsi səviyyəsini artırdığını bəyan edib. Bu addımlar Qərb ölkələrinin, xüsusilə də ABŞ-ın narahatlığını artırır və nüvə silahının yayılması ilə bağlı qorxuları gücləndirir. Regional təsir uğrunda mübarizə İran Yaxın Şərqdə öz təsirini artırmağa çalışır və bu, ABŞ-ın regional maraqları ilə toqquşur. İranın İraq, Suriya, Livan və Yəməndəki müxtəlif qruplara dəstəyi ABŞ və onun müttəfiqləri tərəfindən regionda sabitliyi pozan amil kimi qiymətləndirilir. Xüsusilə, “Hizbullah” və husi yaraqlılarına dəstək regionda vətəndaş müharibələrinin dərinləşməsinə və gərginliyin artmasına gətirib çıxarır. ABŞ bu təsiri azaltmaq üçün aktiv siyasət aparır, lakin İranın bu istiqamətdə geri addım atmaq niyyəti görünmür. Dəniz yollarında insidentlər Hörmüz boğazı və Fars körfəzi beynəlxalq neft ticarəti üçün həyati əhəmiyyət kəsb edən su yollarıdır. Bu regionda ABŞ və İran donanmaları arasında vaxtaşırı insidentlər yaşanır. İranın hərbi dəniz qüvvələrinin və İnqilab Keşikçiləri Korpusunun bəzi hərəkətləri ABŞ tərəfindən “təhlükəli və peşəkar olmayan” adlandırılır. Tankerlərə hücumlar və pilotsuz uçuş aparatlarının vurulması kimi hadisələr regionda genişmiqyaslı münaqişə riskini artırır. ABŞ bu cür hərəkətlərə cavab olaraq regiondakı hərbi mövcudluğunu gücləndirir və İranı təxribatçı fəaliyyətlərdən çəkinməyə çağırır. Gələcək perspektivlər İran və ABŞ arasındakı gərginlik hələ də yüksək səviyyədə qalmaqdadır. Dialoq kanallarının məhdudluğu və qarşılıqlı inamsızlıq vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirir. Beynəlxalq ictimaiyyət bu gərginliyin azaldılması üçün səylər göstərsə də, hər iki tərəfin mövqeyində ciddi dəyişiklik müşahidə olunmur. İran və ABŞ arasında münasibətlər müharibə həddindədir və bu region üçün təhlükədir. Regionda hər hansı bir yanğın bütün dünyanı təsir edə biləcək miqyasda qlobal iqtisadi və siyasi nəticələrə səbəb ola bilər. Buna görə də, diplomatik həll yollarının tapılması və gərginliyin azaldılması hər iki tərəf üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.” -deyə Arzuman Muradlı bildirib.
