Bu şəhəri şərqin sivilizasiya mərkəzi hesab edirlər. Tarixçilər bunu əminliklə söyləyir. Bəli söhbət Malatyadan gedir. Şərqi Anadolu bölgəsinin ən gözəl yerlərindən biri, turistlərin də heyran qaldığı bir şəhər var, bura Türkiyənin gözü adlandırlan Malatyadır. Bu şəhərin tarixi e.ə. 6000-ci illərə gedib çıxır.
2023-cü ildə zəlzələ bu şəhəri qismən dağıtsa da, türk xalqı qədim ənələri yaşadan bu şəhəri tək qoymadı. Qısa zamanda Malatya öz keçmişinə qayıda bildi. Bu gün Malatyada dağılan binaların bir çox sürətlə bərpa edildi. Zərər görən tarixi, dini, mədəniyyət abidələri bərpa edildi. Malatya qısa zamanda yenə Türkiyə turizminin mərkəzinə çevriləcək. Bu sözsüzdür. Çünki tarixin, mədəniyyətin beşiyi olan bu şəhəri hər kəs sevir. Burada tarixən çox qədim dövlətlər olub.
Bu torpaqlarda Anadolunun ilk şəhər-dövləti olan Arslantəpə kurqan yerləşir.
Tarix boyu yerləşdiyi strateji məkana görə hər zaman maraq dairəsində olub. Bu tarixi şəhər hər zaman yadellilərin hücumuna məruz qalıb. Dəfələrlə işğal olunub, əldən-ələ keçib Malatya…
Amma tarixini, adət ənənəsini itirməyib bu şəhər…
Malatyanın əvvəlki adları Kültəpə lövhələrində Melita, Hetit lövhələrində isə Maldiyadır. Əhəmiyyətli ticarət yolları üzərində yerləşdiyi üçün bir çox sivilizasiyalar tərəfindən talan edilmiş və bütün bu hücumlardan qorunmaq üçün şəhər mərkəzi iki dəfə dəyişdirilmişdir.
5 milyon il əvvəl sadəcə bir dəniz olan Malatya, Xetlər, Malatyanın qurucuları, Arslantəpə kurqanları, 5 min il əvvəl Fərat çayı yaxınlığında doğan dövlət…
Malatya Türkiyənin iqtisadiyyatında mühüm rol oynayır.
İpək və Kral Yollarının tarixi ticarət yolları üzərində strateji bir yerdə olan bu şəhəri həmdə ticarətin mərkəzi hesab etmək olar. Malatya Türkiyənin ən çox əhalisi olan 27-ci vilayətidir. Malatya həm də dünyanın ərik qurusu ehtiyacının 74%-ni ödəyir . Malatyada çoxsaylı tarixi, dini, mədəniyyət abidələri var.
170 otaqlı Silahtar Mustafa Paşa Karvansarası... Aşiqlərin bir araya gəldiyi, incikliklərin barışdığı Sıddı Zeyneb Türbəsi və daha bir çoxları… Malatyanın Neolit dövrünə qədər uzanan tarixi sizi əsrarəngiz bir səyahətə çıxarır.
Malatya tarix boyu bir çox sivilizasiyanın hakim olduğu bir şəhərdir. Malatyada yerləşən Türkiyənin ən böyük və ən qədim kurqanlarından biri olan Arslantəpə kurqan 27 sivilizasiyaya ev sahibliyi etmişdir.
500 illik tarixi olan Böyük Məscid və əskik minarəsi heç vaxt tamamlanmamış Yeni Məscid kimi görməli olduğunuz bir çox məscid var.
Ən məşhur küçələr Kanalboyu, Kışla və Kernekdir. Bütün bu küçələri gəzərkən Abdulla Ustanın 52 növ dondurmasını da dadmalısınız!
Arguvanın Kızık kəndindəki balıqların qabyuyan olduğunu bilirdinizmi? Kəndlilərin suda saxladıqları qazan, tava və boşqabların qırıntılarını təmizləyərək bəslənən qabyuyan balıqlar burada müqəddəs sayılır.
Arapgir qalası
Arapgir səmtinin Osmanpaşa məhəlləsində sıldırım qayaların içərisində müdafiə məqsədi ilə inşa edilmişdir. Haqqında çox şey məlum olmayan Arapgir qalasından ancaq divar qalıqları qalmışdır.
Arslantəpə kurqan
2014-cü ildə YUNESKO-nun Dünya İrs Siyahısına daxil edilmiş Arslantəpə kurqan Türkiyənin ən böyük kurqanlarından biridir. Malatyada görməli olduğunuz ən əhəmiyyətli tarixi yerlərdən biri olan kurqanda Xetlərdən Romaya və Bizansa qədər bir çox sivilizasiyanın izlərini minlərlə illik tarixdə görə bilərsiniz.
Arslantəpə kurqanına aid digər maraqlı məlumat isə; Burada məskunlaşma ilə yerli hakim təbəqə yarandı və bu insanlar iqtisadi, dini və siyasi hakimiyyətə sahib oldular. Bu səbəblə Anadoluda ilk şəhər dövləti olma xüsusiyyətinə malikdir .
Divarlarında ilkin dövlət quruluşunun izləri , çoxlu rəngli fiqurlar və siyasi hakimiyyəti simvolizə edən relyeflər olan kurqan dünyanın ən qədim qılınclarına da ev sahibliyi edir . Bütün bu dəyərlərə görə 2019-cu ilin fevral ayında YUNESKO-nun Ümumdünya İrs daimi siyahısına daxil olmaq üçün müraciət ediləcək.
Türkiyənin ən böyük kurqanlarından biri olan Arslantəpə kurqanında bir çox sivilizasiyanın izlərinə rast gələ bilərsiniz.
Malatya qalası
Battalgazi rayonunda yerləşən qala şəhər mərkəzindən 10 km şimalda yerləşir. Tikintisinə eramızın 78-ci ildə Titus Livius tərəfindən başlanılan qala Bizans imperatoru Justianus dövründə tamamlanıb .
Zamanla dağıdılan və Danişmend dövründə bərpaya məruz qalan qala təəssüf ki, xaraba vəziyyətdə günümüzə qədər gəlib çatmışdır.
Yusuf Ziya Paşa Bedesten
Klassik Osmanlı örtülü çarşı memarlığına sahib olan Yusuf Ziya Paşa Bedesten Malatyanın Darende rayonunda yerləşir. Tikintisində qırma və söküntü daşlarından istifadə olunub və Zaviye rayonundakı qəbiristanlıqda yerləşir. 2005-ci ildə bərpa edilən bazar Darendeyə gələnlərin görməli olduğu yerdir.
Beş malikanə
Ənənəvi Malatya malikanələrinin memarlıq xüsusiyyətlərini əks etdirən Beş Konaklar 1900-cü illərdə inşa edilmişdir. Saray rayonu Kino küçəsində yerləşən malikanələr yan-yana tikilmiş beş ikimərtəbəli malikanədən ibarətdir.
Bay pəncərəli yaraşıqlı malikanələrin arxasında meyvə ağacları var. Bu ağaclar arasında ilk yer təbii ki, qızılı ərik ağaclarıdır.
Malatyanın ənənəvi memarlığının zərif nümunələrindən biri olan Beş Konaklar 1900-cü illərdə inşa edilmişdir.
Karakaş malikanəsi
1875-1880-ci illər arasında tikilmiş Karakaş malikanəsi iki mərtəbəli çipdən tikilmiş malikanədir. Üst mərtəbəsi yay istifadəsi üçün nəzərdə tutulmuş, aşağı mərtəbəsi bir-birinə taxta pilləkənlə bağlanan malikanə 1989-cu ildə qeydiyyata alınaraq mühafizə olunub.
Somuncu Baba türbəsi və kompleksi
Ömrünün son illərində Darendedə yaşadığı bilinən Somuncu Babanın sosial kompleksi də burada yerləşir. Somuncu Baba Sosial Kompleksində; Burada Somuncu Baba Türbəsi, Hulusi Əfəndi məzarlığı, Somuncu Baba Muzeyi, Həmidiyyə bazarı, Dəstəmaz evləri, Şeyh Həmid-i Vəli Kitabxanası, Kudret Hovuzu, Somuncu Baba Çilehanesi, Tohma Kanyonu və istirahət yerləri var.
Silahtar Mustafa Paşa Karvansarası
Malatyada ziyarət ediləcək yerlər siyahısındakı ilk dayanacaqlardan biri Silahtar Mustafa Paşa Karvansarası olmalıdır. Battalqazi rayonunda IV. Muratın ağası Bosniyalı Mustafa Paşa tərəfindən inşa edilən karvansaray da Övliya Çələbinin Səyahətnaməsində yer alır .
Bir sözlə öz qədimliyi ilə dünya mədəniyyətinə boy göstərən Mlatya əvvəlki görkəminə qayıdır. Tezliklə Malatya Türkiyə turizminin beşiyinə çevriləcək.
Qoşqar Salmanlı
