Amerikanın, əsasən, Yaxın Şərq, İran və Suriya üzrə ixtisaslaşan EA WorldView internet nəşri yazır ki, Azərbaycanla Rusiya arasında ötən il dekabrın 25-də AZAL-ın təyyarəsinin vurulması ilə bağlı insidentdən sonra başlayan gərginlik Yekaterinburqda iki azərbaycanlının öldürüldüyü reyddən sonra daha da artıb. Nəşr eyni zamanda vurğulayır ki, əslində Azərbaycanla Rusiya arasında münasibətlər heç vaxt sadə olmayıb – əslində gərginlik 1991-ci ildə SSRİ-nin dağılmasından dərhal sonra başlayıb.Bunun səbəbi ilk növbədə Ermənistanın Rusiyanın dəstəyi ilə Azərbaycan ərazilərini işğal etməsi olub.
Azərbaycanla Rusiya arasında gərginlik AZAL təyyarəsinin vurulması hadisəsindən sonra başlayıb və Yekaterinburqda azərbaycanlıların öldürüldüyü reyddən sonra daha da artıb.
“Rusiya rəsmi olaraq hər iki tərəfin münaqişəyə girmədiyi halda, İrəvana geniş diplomatik və maddi dəstək verdi. 1992-1994-cü illərdə Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı Rusiya Ermənistana təxminən bir milyard dollar dəyərində silah verdi. Lakin Ermənistanın qələbəsindən sonra Moskva da Azərbaycana silah satdı. Kremlin məqsədi o idi ki, hər iki tərəf müharibədə dövlətin təsirini uzun müddət saxlaya bilsin. Cənubi Qafqaz”, – Amerika nəşri yazır.
Məqalədə qeyd olunur ki, 2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Rusiya regionda özü üçün əlverişli şərait əldə edib və Qarabağda sülhməramlı kontingent yerləşdirib . Lakin 2022-ci ildə Putinin Ukraynaya qarşı başlatdığı genişmiqyaslı müharibə nəticəsində Moskvanın Bakı və İrəvana təsiri zəifləməyə başladı. Azərbaycan bu vəziyyətdən istifadə edərək Qarabağ üzərində tam suverenliyini bərpa etdi və sülhməramlı qüvvələrin tezliklə çıxarılmasına nail oldu.
Nəşr yazır ki, Cənubi Qafqazın iki respublikası – Ermənistan və Azərbaycan hazırda Rusiyanın təsir dairəsini tərk etməyə çalışır. Son illər Ermənistan Qərblə yaxınlaşma kursu götürüb və KTMT-də iştirakını dondurub. Bundan əlavə, Rusiya FSB sərhədçilərini İrəvan hava limanından, həmçinin Türkiyə və İranla sərhəddən geri çəkib. İki həftə əvvəl Ermənistan parlamenti rus-erməni oliqarx Samvel Karapetyana məxsus ölkənin yeganə elektrik şəbəkəsi şirkətinin milliləşdirilməsini təsdiqləyib.
Nəşr yazır ki, Ermənistan və Azərbaycan indi Rusiyanın təsir dairəsini tərk etməyə çalışır.
“Azərbaycanın uzun müddət müttəfiqi olan Türkiyə ilə münasibətləri normallaşdırmaqla Ermənistan Moskvanın nəzarəti olmadan sülh sazişi bağlaya bilər. Türkiyə və Avropa İttifaqı Rusiya ilə Bakı, eləcə də İrəvan arasında artan gərginlikdən istifadə etmək müdrik olardı. Cənubi Qafqaz neft, təbii qaz, nadir torpaq metalları və uranla zəngin olan Mərkəzi Asiyaya çıxış üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir”, – Amerika portalı vurğulayır.
EA WorldView Rusiyanın Cənubi Qafqazı daimi münaqişələr vasitəsilə idarə etmək strategiyasından əl çəkmədiyini xatırladır və Kremlin 2008-ci ilin avqustunda Gürcüstana hərbi müdaxiləsinin də Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinin inkişafı ilə bağlı olduğunu vurğulayır. İşğaldan əvvəl Moskva bu kəmərdə təxribat təşkil etdi. Müharibə zamanı Rusiya Hərbi Hava Qüvvələri onu dəfələrlə bombalamağa cəhd edib. 2015-ci ildə Rusiya Azərbaycan neftini Qara dənizə nəql edən daha bir Gürcüstan kəməri – Bakı-Supsa üzərində nəzarəti bərqərar edib.
EA WorldView xatırladır ki, 2008-ci ilin avqustunda Kremlin Gürcüstana hərbi müdaxiləsi daha çox Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinin inkişafı ilə bağlı olub və Moskva işğaldan əvvəl bu kəmərdə təxribat təşkil edib.
“Gürcüstanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri daxilində Abxaziya və Cənubi Osetiyanı işğal etməyə davam edərkən və faktiki olaraq Gürcüstan hökumətini tabe etsə də, Rusiya nəzarətdən əl çəkməyə tələsmir. Bu, Mərkəzi Asiya ilə ticarət etmək istəsə, Aİ üçün Cənubi Qafqazda potensial tərəfdaş kimi yalnız Ermənistan və/yaxud Azərbaycanı qoyur. Bu iki məsələyə hələ də Ermənistanın Eurasia hissəsi ilə yanaşılmalıdır. Birlik, Rusiyanın AB-yə imitasiya etdiyi Gümrüdəki 102-ci bazasında Ermənistanda hərbi varlığını qoruyub saxladığı və ötən həftə mövqeyini gücləndirdiyi bildirilir.
Məqalədə vurğulanır ki, Ermənistandan fərqli olaraq, Azərbaycan Rusiyadan çox az asılıdır. Amma istisna etmək olmaz ki, Moskva Bakıya müxtəlif təzyiq rıçaqlarından istifadə etməyə çalışacaq. “Lakin Türkiyə, Ermənistan və Azərbaycanın Zəngəzur dəhlizi üzrə Rusiya və İrandan tamamilə yan keçəcək razılaşmaya doğru getdiyinə dair işarələri nəzərə alsaq, Moskvanın iqtisadi və strateji təsirinin arxa plana keçəcəyini güman etmək olar”, – nəşr qeyd edir.haqqin.az
