Bu həftə Kaliforniya ştatının vaxtından əvvəl şərti azadlığa buraxma üzrə komissiyası 1989-cu ildə valideynlərini öldürdüklərinə görə ömürlük həbs cəzası çəkən Layl və Erik Menendes qardaşlarının şərti azadlığa buraxılması barədə müraciətini rədd edib. Onlar artıq 35 ildir ki, həbsxanadadırlar və bu illər ərzində ictimaiyyətin bir qismi hökmü çox sərt adlandırıb və ona yenidən baxılmasını tələb edib. Qardaşların azadlığa çıxmaq üçün nə vaxtsa şansı varmı?
Cinayət 1989-cu ilin avqustunda törədilib. Ər-arvad Xose və Meri (yaxınlarının “Kitty” adlandırdığı) Menendes öz evlərində yaxın məsafədən iki ov tüfəngindən açılan atəşlə öldürülüblər.
İstintaq müəyyən etdi ki, qətlləri həmin vaxt müvafiq olaraq 21 və 18 yaşları olan Layl və Erik Menendes törədiblər.
Əvvəlcə başqa versiyalar araşdırılsa da, 1990-cı ilin martında — qətldən yeddi ay sonra — qardaşlar həbs olunduqda əməllərini etiraf etdilər.
Zəngin valideynlərini amansızca öldürən uşaqların hekayəsi Amerikada şok effekti doğurdu. Onların atası Xose Menendes ölməzdən əvvəl “Live Entertainment” film studiyasının baş icraçı direktoru vəzifəsini tuturdu.
İttiham tərəfi bildirdi ki, gənclər bu yolla valideynlərinin əmlakına — iki evə və 14 milyon dollara sahib olmaq istəyiblər. Bu versiyanı valideynlərinin ölümündən sonra qardaşların davranışları da gücləndirirdi — onlar dəbdəbəli alış-verişlərə, əyləncələrə və səyahətlərə böyük məbləğlər xərcləyirdilər Məsələn, “Rolex” saatları, avtomobillər və dəbdəbəli daşınmaz əmlak alırdılar.
Müdafiə tərəfi isə iddia edirdi ki, bütün bu xərclərə baxmayaraq, valideynlərin sərvətini ələ keçirmək istəyi cinayətin, ən azı, əsas motivi olmayıb, hətta ola bilsin ki, belə bir motiv ümumiyyətlə olmayıb.
Erik və Laylın vəkilləri müdafiəni onun üzərində qurmuşdular ki, Menendes cütlüyünün qətli atanın uşaqlara göstərdiyi fiziki və psixoloji zorakılığın nəticəsi olub.
Amma yekunda qardaşlar birinci dərəcəli qətldə və qətl məqsədilə sövdələşmədə təqsirli bilinərək, şərti azadlığa buraxılma hüququ olmadan ömürlük həbs cəzasına məhkum edildilər.
Bəs niyə onların hökmünə yenidən baxıldı?
2010-cu illərin ikinci yarısından etibarən Menendes qardaşlarının müdafiə versiyasını — atanın zorakılığını təsdiqləyən yeni sübutlar üzə çıxmağa başladı.
Dik Vulfun 2017-ci ilin sentyabrında nümayiş olunan “Qanun və qayda: əsl cinayət” adlı serialından sonra 1989-cu ildə baş verən hadisəyə yeni maraq dalğasının yaranması buna səbəb oldu. Serialın süjeti Menendes qardaşlarının məhkəmə prosesinə əsaslanırdı.
Bir aydan sonra isə “Menendeslərin qətli: Erik hər şeyi danışır” adlı sənədli serial ekranlara çıxdı. Burada kiçik qardaş jurnalistlərə hadisələr barədə öz versiyasını danışdı.
Serialda daha əvvəl göstərilməmiş video və foto materiallar göstərildi. Həmçinin müəlliflər hüquq-mühafizə orqanlarının nümayəndələri, Menendes ailəsinin yaxın qohumları və qardaşların dostları ilə danışdılar.
Sonradan qardaşlar haqqında kitab üzərində işləyən jurnalist Robert Rend onların kuzeni Endi Kanonun sənədləri arasında 1988-ci ilə aid, Erik tərəfindən yazılmış məktub tapdı. Məktubda atanın təhdid və zorakılığından bəhs olunurdu.
2023-cü ildə “Menendes + Menudo: xəyanətə uğrayan oğlanlar” adlı sənədli film işıq üzü gördü. Burada Menudo qrupunun keçmiş üzvü, musiqiçi Roy Rossello, Xose Menendesin onu narkotiklərlə yuxusuz hala saldığını və təcavüz etdiyini bildirdi. Həmin vaxt Roy Rossellonun 14 yaşı olub.
Ötən ilin sentyabrında isə Netflix-də Rayan Merfi və İan Brennanın çəkdiyi doqquz seriyalı kriminal drama “Yırtıcılar: Layl və Erik Menendesin əhvalatı” yayımlandı.
Serialdan sonra Menendes qardaşlarının vəkili yeni sübutlar və şahid ifadələrinə görə işə yenidən baxılması üçün vəsatət verdi. Bu addımı Menendes ailəsinin üzvləri və onların keçmiş həbsxana yoldaşı da dəstəklədi.
İşin yenidən araşdırılmasına nail olmasalar da, Los-Anceles Ali Məhkəməsinin hakimi hökmə yenidən baxaraq, şərti azadlığa buraxılma qadağasını götürdü.
Qərarı elan edərkən hakim dedi ki, qardaşlar “son 35 ildə belə bir şans qazanmaq üçün kifayət qədər iş görüblər”. Qardaşlar özləri isə dinləmələrdə öz əməllərinə görə üzr istədilər.
Çıxarılan qərar onlara Kaliforniya ştatının “gənc cinayətkarlar haqqında” qanununa əsasən şərti azadlığa buraxılmaq üçün müraciət etmək hüququ verdi. Həmin qanun 26 yaşına qədər cinayət törədən şəxslərə hökmün yumşaldılması üçün müraciət imkanı yaradır.
Lakin avqustun 21-də və 22-də Kaliforniya Ştatı İslah Müəssisələri və Reabilitasiya Departamentinin şərti azadlığa buraxılma üzrə iki fərqli komissiyası əvvəlcə hazırda 54 yaşı olan Eriki, sonra da 57 yaşlı Laylı azadlığa buraxmaqdan imtina etdi.
Komissiyaların rəyinə görə, onların hər ikisi hələ də cəmiyyət üçün təhlükə törədirlər. Bu, onların həbs illərində də dəfələrlə müşahidə olunan xarakter xüsusiyyətləri ilə – yalan danışmağa və qaydaları pozmağa meylliliklə – izah olunur.
Qətlin təfərrüatları, qardaşların versiyası, hökm
Layl və Erik Menendeslər valideynləri Xose və Kitti Menendesləri 1989-cu il avqustun 20-də Beverli Hillzdəki evlərində öldürüblər.
Onlar həmin vaxt 45 yaşı olan atalarına cinayətdən bir neçə gün əvvəl aldıqları tüfəngdən altı dəfə atəş açıblar. Ana isə bədəninin müxtəlif yerlərinə açılan 10 güllə yarasından ölüb.
Qardaşlar polisə əvvəlcə dedilər ki, evə qayıdanda valideynlərini ölü tapıblar. Onları yalnız yeddi ay sonra həbs etdilər. Buna səbəb Erik Menendesin müalicə olunduğu psixoloqun sevgilisinin polisə müraciət etməsi olub. Qızın sözlərinə görə, Erik onun sevgilisini fiziki zorakılıqla hədələyib.
Həbsdən sonra qardaşlar kifayət qədər tez bir zamanda qətli etiraf ediblər.
Məhkəmədə onlar uzun illər ailə daxilində zorakılığa məruz qaldıqlarını və cinayəti özünümüdafiə məqsədilə törətdiklərini deyiblər.
Niyə kömək istəmədikləri sualına isə qardaşlar cavab veriblər ki, atalarının qisasından qorxublar. Ata onlara evdəki vəziyyət barədə danışmağı qadağan edib.
Həmin vaxt qardaşların müdafiəsinə kuzenləri, müəllimləri və məşqçiləri də qoşulub. Onlar dəfələrlə Xose Menendesin uşaqlara qarşı qəddarlığının şahidi olduqlarını bildiriblər.
Başlanğıcda Layl və Erik atalarının seksual xarakterli zorakılıqlarından danışmaqdan imtina edirdilər. Lakin sonradan vəkillər onların bu hekayəni gizlətməməsinə nail oldular.
1993-cü ilin sentyabrında Layl Menendes məhkəmədə bildirib ki, atası onu altı-səkkiz yaşlarında iki il ərzində təqib edib və seksual zorakılığa məruz qoyub. Kiçik qardaş Erik isə atasının onu 12 il – altı yaşından 18 yaşına qədər – zorladığını açıqlayıb.
Qardaşlar əvvəlcə ayrı-ayrılıqda mühakimə olunublar və hər ikisinin 1994-cü ildə yekunlaşan məhkəməsi “qərarsız münsiflər heyəti” ilə (yəni, münsiflər yekdil rəyə gəlməyiblər) başa çatıb.
Təkrar məhkəmə prosesində isə qardaşlar birlikdə mühakimə olunublar. Bu dəfə atasının onlara qarşı törətdiyi seksual zorakılıqla bağlı iddialar demək olar ki, nəzərə alınmayıb və 1996-cı ildə təqsirli bilinərək, şərti azadlığa buraxılma hüququ olmadan ömürlük həbs cəzasına məhkum ediliblər.
Menendes qardaşlarını bundan sonra nə gözləyir?
Menendes qardaşlarının azadlığa çıxmaq şansları hələ də qalır. Onlar üç ildən sonra yenidən şərti azadlığa buraxılmağa cəhd göstərə bilərlər. Hətta yaxşı davranış nümayiş etdikləri halda, artıq 18 aydan sonra belə ərizə verməyə icazə verilə bilər.
Bundan başqa, onların vəkilləri işə tam yenidən baxılmasına – yeni məhkəmə prosesinə nail olmaq cəhdlərinə davam edə bilərlər.
Nəhayət, qardaşlar Kaliforniya qubernatorundan əfv istəyə bilərlər. Bu halda onlar ya cəzanın yüngülləşməsinə, ya da əfvə ümid edə bilərlər, amma hökmün ləğvinə yox. Ştat qubernatoru Qevin Nyusom şərti azadlığa buraxılma komissiyasının qərarını həm qəbul etmək, həm də rədd etmək səlahiyyətinə malikdir.
“Netflix” effekti
Qardaşların işinə marağın yenidən artması “Netflix”in 2024-cü ildə yayımladığı “Yırtıcılar: Layl və Erik Menendeslərin əhvalatı” adlı dramı ilə bağlıdır.
Serial yayımlandığı ilk həftəsonunda 12 milyondan çox baxış toplayaraq, platformanın reytinq cədvəlinin zirvəsinə yüksəldi.
Ekran işində qardaşları valideynlərini öldürməyə vadar edən səbəblər araşdırılır və tamaşaçılara bu faciəyə müxtəlif baxış bucaqlarından nəzər salmaq təklif edilir. Müəlliflər bildirib ki, serial iş materiallarının geniş araşdırması əsasında hazırlanıb.
Film, Kardaşyan və Rozi O’Donnell də daxil olmaqla, bir çox məşhurların diqqətini çəkib. Onlar qardaşların azadlığa buraxılmasına çağırıblar. Lakin qardaşların özləri “Netflix”in işini neqativ qarşılayıblar.
Serial yayımlandıqdan sonra Erik Menendes həyat yoldaşı tərəfindən X platformasında dərc olunan bəyanat verib. O, serialı “sərhədsiz yalanlarla dolu üzücü böhtan” adlandırıb və yaradıcıların Layl obrazını açma tərzlərindən qəzəbləndiyini bildirib.
“Netflix”in bizim cinayətimizlə bağlı şəraiti qeyri-dürüst təfsiri məni kədərləndirdi. Bu təfsir acı həqiqəti xeyli geriyə – o vaxtlara atdı ki, ittiham tərəfi işi, kişilərin seksual zorakılığa məruz qalmaması və kişilərin təcavüz travmasını qadınlardan fərqli yaşamalarına inam üzərində qururdu”, – deyə Erik Menendes bəyan edib.
Ailə üzvləri də bildirib ki, qardaşlar “qrotesk şokedici dramın qurbanına çevriliblər” və serial “yalanla yoğrulub”.
Serialın müəllifi Rayan Merfi isə Menendeslərin belə reaksiya verəcəyini gözlədiyini, amma onların iradlarını əsaslı hesab etmədiyini bildirib. Onun sözlərinə görə, qardaşlar serialda hansı konkret məqamları yalan və ya şokedici saydıqlarını ona deməyiblər. “Biz heç nə uydurmamışıq. Bunların hamısı əvvəllər təqdim olunub”, – deyə Merfi vurğulayıb.
Hazırladı: Yadigar Sadıqlı
