Türkiyəli ekspert Serdar Yılmaz ABŞ- ın Zəngəzur dəhlizi uğrunda apardığı mübarizədən danışıb.
– Serdar bəy, ABŞ-ın Zəngəzur dəhlizinin idarəçiliyini icarəyə götürmək istədiyi iddiaları doğrudurmu?
– Bu, ABŞ-ın Ermənistan rəhbərliyi ilə apardığı danışıqlarda masada olan bir neçə siyasi-iqtisadi ssenaridən sadəcə biridir. Əslində, İrəvan Vaşinqton tərəfindən təklif edilən digər variantlara daha çox meyllidir. Rəsmi İrəvan ABŞ-ın Zəngəzur dəhlizini amerikalı özəl operatora təhvil vermək niyyətində olduğu barədə məlumatı təkzib etsə də, belə informasiyanı səfir səviyyəsində – xüsusilə də ABŞ-ın Türkiyədəki səfiri Tom Barrak kimi fiqurun dilindən eşitmək onun reallıqla bağlı olduğunu göstərir.
– Yəni bu dəhlizin idarəsinə ABŞ-ın cəlb olunması ehtimalı realdır?
– Əlbəttə. ABŞ yalnız bu dəhlizin icarəyə verilməsini deyil, həm də Türkiyənin də daxil olduğu beynəlxalq konsorsiumun yaradılmasını və bu konsorsiumun yolun işlənməsi və təhlükəsizliyinə cavabdeh olmasını müzakirə edir. Bu layihə yalnız iqtisadi deyil, ciddi siyasi çəkiyə malikdir. Zəngəzur dəhlizi ABŞ üçün Cənubi Qafqazda nüfuz imkanlarını artırmaq vasitəsinə çevrilir.
– Bu halda Rusiyanın mövqeyi necə dəyişəcək?
– Rusiya bu prosesdən ciddi şəkildə narahatdır. Zəngəzur dəhlizinə nəzarət etməklə Moskva həm Bakıya, həm də İrəvana təzyiq rıçaqları əldə etməyi planlaşdırırdı. Amma ABŞ-ın prosesə qoşulması bu təsiri zəiflədir. Eyni zamanda, bu dəhlizin açılması Azərbaycanın Naxçıvanla əlaqəsində İran yolundan asılılığını aradan qaldıracaq və Tehran üçün də ciddi zərbə olacaq.
– Türkiyə bu məsələdə hansı mövqedədir?
– Ankara ABŞ-ın Cənubi Qafqazdakı rolunu tam şəkildə dəstəkləyir. Türkiyə hesab edir ki, Ermənistan və Azərbaycan arasında ikitərəfli danışıqlar institusional dalana dirənib. Belə vəziyyətdə etibarlı beynəlxalq moderatorun prosesə cəlb olunması məntiqli və praktik addımdır. ABŞ bu rolu yerinə yetirməyə ən uyğun ölkədir və həm Baku, həm də İrəvan üçün münasib tərəfdaşdır.
– Bu vəziyyət İrana necə təsir edir?
– İran narahatdır, amma faktiki olaraq hərəkət imkanları məhduddur. Hazırda İsraillə qarşıdurma və daxili iqtisadi çətinliklər səbəbindən Zəngəzurla bağlı fəal siyasət yürütmək iqtidarında deyil.
– Rusiya bu prosesə necə qarşı çıxır?
– Moskva təsir imkanlarını itirdiyini anlayır. Azərbaycandakı diasporaya təzyiqlər və Ermənistandakı rusiyameyilli strukturlarla vəziyyəti nəzarətdə saxlamağa çalışır. Amma Ermənistanda qərbyönlü meyllər güclənir və Rusiya alətlərinin effektivliyi azalır.
– ABŞ-ın regionda artan rolu Ankaranın geosiyasi planlarına necə uyğundur?
– Türkiyə ABŞ-la Cənubi Qafqazda əməkdaşlığı Rusiyadan daha səmərəli və sabit görür. Ankara üçün ABŞ daha praqmatik tərəfdaşdır. Yeni geosiyasi düzən formalaşır. Bu düzəndə nə Azərbaycan, nə Ermənistan, nə də Türkiyə əvvəlki illərin aktorları deyil.
– Son olaraq, bölgənin gələcəyi ilə bağlı nə deyə bilərsiniz?
– Hazırda Cənubi Qafqazda yeni regional arxitektura formalaşır. Elitlər dəyişir, prioritetlər yenilənir və qlobal oyunçuların təsiri artır. Bu da regionun siyasi xəritəsini köklü şəkildə dəyişməkdədir.haqqin.az
