Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin “Rossiya Seqodnya” Beynəlxalq İnformasiya Agentliyinin Baş direktoru Dmitri Kiselyova müsahibəsində xarici siyasətlə bağlı bir çox maraqlı məqamlar var. Bunlardan bəziləri geniş oxucu kütləsi üçün xüsusi maraqlı ola bilər. Məsələn:
1. Kiselyov müsahibənin əvvəlində Azərbaycan ilə Rusiya arasında 2022-ci ildə imzalanmış müttəfiqlik qarşılıqlı fəaliyyəti haqqında Bəyannaməni xatırladaraq ard-arda “təxribatçı” suallar ünvanlayır (Ümumiyyətlə mənim fikrimcə “təxribatçı” sual müsahibədə pis sual deyil, əksinə, mövqeyi aydınlaşdırmaq üçün yaxşı sual da sayıla bilər).
Kiselyov deyir ki, “O vaxtdan bəri dünya əsaslı şəkildə dəyişib. İndi Azərbaycanla Rusiya arasında müttəfiqlik nə deməkdir?” (Sualın tam mətnindən Kiselyovun sanki, Azərbaycan üçün yeni öhdəliklər yaranmalıymış, iddiasında olduğu görünür).
Prezident İlham Əliyev isə cavabında bu dəyişikliyin “Rusiya ilə Azərbaycan arasında əməkdaşlığın xarakterinə və formasına təsir etmədiyini” bildirir.
2. Kiselyov ikinci sualında Rusiya rəsmilərinə istinadla deyir ki, “Rusiya yaxın onillikdə NATO ilə müharibəyə hazır olmalıdır. Bu, Azərbaycanla Rusiya arasında müttəfiqlik münasibətləri üçün nə deməkdir?” (Məqsəd sanki, yenə də Azərbaycana nəsə “öhdəlik” yatarmaqdır).
Prezident İlham Əliyev cavabında müstəqil xarici siyasət kursunu xüsusi vurğulayır. Cavab bütövlükdə dəyərləndirildiyi zaman aydın görünür ki, əsas vurğu bu kursun davam edəcəyi, balansın əsasən qorunacağı, Azərbaycanın verə biləcəyi töhfənin sadəcə vasitəçilik olacağı, çünki Azərbaycanın müharibə ya da münaqişə tərəfində deyil, sülhün tərəfində olduğudur: “Xarici siyasətinin xüsusiyyətlərinə görə istər Qərbdə, istərsə də Şərqdə Azərbaycan müstəqil xarici siyasət yürüdən tamamilə müstəqil aktor kimi qəbul edilir. Həm də ona görə ki, bu, eyni zamanda, həm Rusiyanın, həm də NATO üzvü Türkiyənin müttəfiqi olan yeganə ölkədir. Dünyada ikinci belə ölkə yoxdur… Biz təbii ki, Yer üzündəki real vəziyyətdən çıxış edəcəyik və bir daha demək istəyirəm ki, bəlkə hansısa mərhələdə Azərbaycanın səyləri tələb olunacaq. Burada Rusiya Ordusunun Baş Qərargah rəisi və NATO Hərbi Komitəsinin rəisi səviyyəsində bir sıra görüşlər keçirilib, eləcə də Birləşmiş Ştatların və Rusiyanın hərbi rəhbərliyi də Bakıda görüşüblər. Axı bu, təsadüfən seçilməyib. Həm Qərbdə, həm Rusiyada, həm də Şərqdə etibar edilən ölkələr çox deyil. Həm də hərbi-siyasi strukturlarda formal və ya qeyri-formal üzvlüklə məşğul olmayan ölkələr çox deyil. Buna görə də, əgər belə bir ehtiyac olarsa, biz gərginliyin aradan qaldırılmasına öz töhfəmizi verməyə hazırıq.”
3. Kiselyovun digər kritik sualı Azərbaycan-Türkiyə hərbi əməkdaşlığı ilə bağlıdır. Kiselyov bu istiqamətdə sualını “yeni dünyanın qurulması” kontekstində soruşur və sualın ən kritik hissəsi “Azərbaycanda Türkiyənin hərbi bazasına ehtiyac varmı?”dır. Prezident İlham Əliyev çox güman ki, mütəmadi olaraq Ermənistanın və bəzi digər güclərin Azərbaycanda Türkiyə ordusunun olduğuna və müharibədə guya Türk ordusunun iştirak etdiyinə dair iddialarını da bir daha cavablandırmaq, amma eyni zamanda yeni dünyada Azərbaycanın hərbi bazalara dair mövqeyini ortaya qoymaq və Azərbaycan – Türkiyə hərbi münasibətlərinin xarakterinin hər kəsə aydın olması üçün bildirir ki, buna ehtiyac yoxdur. Türkiyə ilə hərbi əməkdaşlıq 1992-ci ildən başlayıb, vacib yol keçib və hazırda Qafqazda sabitliyin mühüm amilidir! Türkiyə ilə Azərbaycan arasında imzalanmış Müttəfiqlik haqqında Bəyannamədə (Şuşa Bəyannaməsi nəzərdə tutulur) təhlükə və ya təcavüz zamanı qarşılıqlı hərbi yardımı nəzərdə tutan bənd var. Yəni, bu, həm Azərbaycanın, həm də Türkiyənin bir öhdəliyidir ki, əgər bu və ya digər ölkə xarici təhlükə və xarici təcavüzlə üzləşsə, köməyə gəlməlidir. Buna görə də, Bəyannamənin həmin bəndi mahiyyət etibarilə bu və ya digər ərazidə hər hansı daimi hərbi infrastrukturun yaradılmasını tamamilə lüzumsuz edir.
Prezident Əliyev bu müsahibədə məncə ilk dəfə olaraq hərbi əməkdaşlığın detallarını rəsmi olaraq açıqlayır: Türkiyə və onun hərbi strukturları (1) Azərbaycan Ordusunun müasirləşdirilməsində və (2) onun həm döyüş qabiliyyətinə, (3) həm də əməliyyatların planlaşdırılmasına, (4) vəziyyətin təhlilinə, (5) hərbi kəşfiyyatın potensialına uyğun olaraq yüksək standartlara çatdırılmasında böyük rol oynayıblar.
Qeyd edim ki, İlham Əliyev 2020-ci ilin oktyabrında (müharibə vaxtı) Türkiyənin NTV televiziyasına müsahibəsində də Azərbaycanda Türkiyə hərbi bazasının yaradılması mümkünlüyü ilə bağlı sualı cavablandırarkən bildirmişdi ki, hərbi əməkdaşlığımız vacibdir və yaxşı inkişaf edir, amma hərbi baza yaradılması məsələsi müzakirə olunmur.
Maraqlıdır ki, eyni gün Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi – Prezident Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev Ukraynanın Azərbaycandakı səfiri Yuri Husyevi qəbul edib (yəqin ki, öncədən planlaşdırılmış görüşdür, amma üst-üstə düşməsi maraqlı olub). Bu barədə səfir X platformasındakı hesabında belə yazıb: “Göstərdiyi dəstəyə görə Azərbaycana minnətdarıq və biz strateji tərəfdaşlığımızın inkişafı üzərində işləyirik”.
Elə həmin gün Türkiyə Milli Müdafiə naziri Yaşar Gülər Azərbaycanın müdafiə nazirinin müavini Aqil Qurbanovu və onu müşayiət edən nümayəndə heyətini qəbul edib. Bu da digər maraqlı bir nüansdır.
Azərbaycan xarici siyasətinin ən vacib xüsusiyyətləri arasında başqa bir gücün Azərbaycandan üçüncü gücə qarşı istifadə etməsinə icazə verilməməsi, xarici dövlətlərin Azərbaycanın daxili və xarici siyasətinə müdaxilə imkanlarının məhdudlaşdırılması da var. Bu milli dövlət üçün çox vacib bir keyfiyyətdir.
Həm Prezident İlham Əliyevin sonuncu müsahibəsindən, həm də ümumiyyətlə xarici siyasətimizə dair son proseslərdən görünən budur ki, bu kurs davam etdirilir. Son illərdə yüksək səviyyəli səlahiyyətli şəxslər bu ifadəni çox işlətməsələr də, məncə balanslaşdırılmış xarici siyasət kursu çox doğru kursdur və davam etməlidir. Burada sadəcə Türkiyə ilə münasibətlərin təbii xarakterindən və sınaqdan uğurla çıxmış müəyyən istiqamətlərdən qaynaqlanan məqamlar keyfiyyət fərqi yarada bilər (bu çox təbiidir). Amma ümumi xarakterin qorunması vacibdir.
Araz Aslanlı,
(QAFSAM, analtiki)
