İzmirin 130 km. şimalında yerləşən Berqama şəhəri  bir zaman dünyanın ən köklü mədəniyyətlərindən sayılan Berqama Krallığının paytaxtı olub. Bu kiçik şəhərdə 105 nəfər əhali yaşayır.

Ümumiyyətlə, 8500 illik tarixi keçmişə malik Berqama əsrlər boyu onlarla sivilizasiyaya ev sahibliyi edib.

Tarixdəki adı Perqamon olan bu antik şəhər dik bir təpə üzərində çətin, amma uğurlu bir şəhərsalma planlaması ilə qurulub, əhəmiyyətli yaşayış yeri olub.

10.000 nəfərlik Berqama teatrının dik yamacda görkəmli quruluşu, səhnə binasının Dionisos məbədilə arxitektura bağı onu ən məşhur antik teatrlardan biri edib.

Elenistik (Helenistik) dövrdə su təminatı üçün çəkilən 45 kilometrlik su xətti o zaman üçün böyük memarlıq uğuru idi.

Min illər boyu işğal və dağıntılara məruz qalan, buna baxmayaraq strateji mövqedə yerləşdiyi üçün həmişə yaşayış məskəni olan və tarix səhnəsindən heç zaman silinməyən İzmirin Berqama şəhəri 2014-cü ildə Dünya Mədəniyyət Mirası Siyahısına düşüb.

Berqama qәsәbәsi Helenistik, Roma, Şərq Roma və Osmanlı dövrlərinə aid izlәr daşıyır. Bölgәdә Perqamon, Kibela müqәddәs sahәsi, İlyas tәpә, Yığma tәpә, İkili, Dovşan tәpә, X tәpә, A tәpә vә Maltәpә adlı doqquz fәrqli Tümülüs yani kiçik daşlardan yaradılan çox yüksәk qәbir tәpәlәri mövcuddur.

Antik mәnbәlәrdә Perqamon olaraq adlandırılan şәhәr E.Ә.200-cü ildә Attalos xanədanlığının paytaxtı olub.

Şәhәr mədəni, elmi və siyasi baxımdan çox inkişaf edib. O dövrlәrdә şәhәrdә çox sayda məbəd, saray, teatr, böyük kitabxana vә çox sayda tarixi abidә inşa olunub.

Berqama E.Ə. 133-cü ildә Romanın nәzarәtinә keçdikdәn sonra Roma şәhәrinә bənzəməyə başlayıb. O dövrlәrdә şәhәrdә Asklepion adlı xәstәxana inşa olunub.

Şәhәr öz әhәmiyyәtini Bizans dövründә itirmәyә başlayıb. Ticari baxımdan istifadә olunan yolların dәyişmәsi Berqamanın qәsәbәyә çevrilmәsinә sәbәb olub.

Antik şәhәr 14 әsrin әvvәlindә Osmanlı İmperiyasının nәzarәtinә keçib. Berqama şәhәri Osmanlı dövründә bir-birindәn gözәl tarixi әsәrlәrlә bәzәdilib. Sadәcә dini mәkanlar deyil, ticari vә sosyal mәkanlar da şәhәri bәzәyib.

Berqamada ilk arxeoloji qazıntılar 1870-ci ildә aparılıb. Arxeoloji tәdqiqatlar nәticәsindә aşkara çıxarılan tarixi әsәrlәr Türkiyәnin ilk argeologiya muzeyi olan Berqama muzeyindә nümayiş olunur. Berqamanın zәnginliklәri bu gün də arxeoloji qazıntılar nәticәsindә aşkara çıxarılmaqda davam edir.

Kral ailəsinin, rəhbərlərin və komandanların yaşadığı Berqama Akropolu qeyri-adi memarlıq xüsusiyyətlərə malikdir.

Şәhәrdә mövcud olan Aqora mәbәdi, Dionisyos mәbәdi vә kitabxana ziyarәtçilәrin diqqәtlәrini cәlb edib. Kitabxanada mövcud olan kitabların romalı komandirlәrdәn Mark Antonius tәrәfindәn toy hәdiyәsi olaraq Misir Kraliçası Kleopatraya hәdiyyә edildiyi güman edilir.

Aşağı şәhәr olaraq adlanan hissәdә aqora, heykәltәraşlıq mәktәbi, evlәr vә Serapis mәbәdi yerlәşir. Şәhәr Romanın nәzarәtinә keçdikdәn sonra Serapis mәbәdi kilsә kimi fәaliyyәt göstәrmәyә başlayıb.

Türkiyәyә yolunuz düşәn zaman İzmir yaxınlığında yerlәşәn Berqamanı görmәyinizi tövsiyә edirik. Bu yazımızda bu tarixi şəhərdə olan və turistlərin diqqətini çəkən ən gözəl məkanları diqqətinizə çatdırırıq.

Berqama Akropolü

275 metr yüksəkliyindəki bir təpənin üzərinə və onun dərhal altında  qurulmuş olan Berqama Akrapol, antik tarixin ən görkəmli sənət əsərlərindən biridir. Burada qədim məskunlaşmış insanlar bu təpənin strateji mövqeyində istifadə ediblər.  Berqama Akropolü yuxarıdan aşağıya doğru geniş terraslar üzərinə Yuxarı Akropol, Orta Akropol və Aşağı Akropol adı verilən yaşayış yerləri də qurulmuşdur. Üst Akropolis adlı ilk qəsəbə sahəsi ilk Pergam Krallığı dövründə qurulub.

Dünyanın ən dəbli və ən gözəl görünüşləri olan akropolisdəki qədim teatr 10 min tamaşaçı tutumuna sahib olub. Günəş kimi yaxşı qorunan teatrın yuxarı hissələrindən aşağıya baxdığınızda dekorasiya çox möhtəşəmdir.

Kızıl Avlu – Bazilika

Berqamada  möhtəşəm bir kilsə binası da mövcuddur. “Bazilikası” kimi tanınan qırmızı həyət, apokalipsiyanın yeddi kilsəsindən biridir.Qırmızı Avlu I Serapion  Misir tanrılarının şərəfinə 2-ci əsrdə inşa edilmiş bir məbəddir. Əslində, ilk tikinti Misir tanrılar adına Roma dövrünə əsaslanıb və  sonralar  kilsəyə çevrilib. Anadoluda ilk 7 kilsədən biridir. Daha bir maraqlı fakt isə odur ki, hələ də  bu kilsənin altından bir tunel sistemi ilə böyük çay axır.

Berqama Muzeyi

Berqamada möhtəşəm bir muzey də var. Bu şəhərin tarixini özündə əks etdirən bir muzeydir. Bu muzeydə arxeoloji qazıntılar əvvəlcə 1878-ci ildə aparılıb. Şəhər mərkəzində yerləşən Pergamon Muzeyi 1900-1913-cü illər arasında bir anbarın olması ilə qazıntıların ortaya çıxmasının maraqlı bir hekayəsi var. Bu günə qədər, akropoldakı günəş işığından, Asklepieion və ətraf qazıntılardakı tarixi əsərlər bu muzeyin bağçasında, sərgi salonlarında və mağazalarda saxlanılır. Digər tərəfdən, Berlində məşhur Pergamon Muzeyinin Bastazeus Manatee də daxil olmaqla, Bergamadan oğurlanmış antik əsərlərlə qurulduğu artıq öz təsdiqini tapıb.

Berqama arastası

Berqamada tarixi ticarət mərkəzindəki Arasta, eyni iş xəttləri olan biznesmenlərin açıq və ya qapalı dükanlardan ibarət bir bazardır. Osmanlı çarşısı 13-cü əsrdən etibarən formalaşmağa başladı və Bergama Arasta əsrlər boyu ticarət və sənətkarlara məxsus olub. Berqamadakı böyük yanğınlar Arastanın inkişafına mane olub. Xüsusən 1853-cü ildə baş verən güclü yanğın bu ticarət mərkəzini tammamilə dağıdıb.

Bu gün dünyanın ən qədim şəhəri olan Berqamaya hər gün minlərlə turist gəlir. Tarixin bütün izlərini özündə qoruyub saxlayan bu şəhər Azərbaycanda Şəki şəhəri ilə qardaşlaşıb.

Hər iki tarixin şəhərin oxşarlıqları sözsüz ki, çoxdur. Yolunuz dünyanın ilk şəhərlərindən biri olan Berqamaya düşsə, mütləq buradakı tarixi abidələri ziyarət edin.

Qoşqar Salmanlı