Türkiyənin eləcə də dünyanın qədim şəhərlərindən biri Yozqatdır. Yozqat ilk insan yaşayış məskənlərindən biridir. Min illərdir ki, bu qədim şəhərdə insanlar məskən salıb. Bu günə qədər öz adət ənələrini qoruyan bir toplum yaşayır Yozqatda. Roma, Bizans , şumer, akkad mədəniyyətinin formalaşmasında mühüm rol oynayıb bu şəhər. Anadolunun ən qədim yaşayış məskəni olan bu şəhər tarixin bütün sınaqlarından üzüağ çıxıb.
Minlərlə illik tarixi olan bir şəhərdir Yozqat. Məhz bu səbəbdən tarix boyu bir çox sivilizasiyaya ev sahibliyi edib. Bu xüsusiyyətlər şəhərin müxtəlif yerlərində bir çox tarixi tikililərə rast gəlmək imkanı verir. Yozqat tarix boyu müxtəlif imperiyaların himayəsində olub. Elə Yozqatı gəzdikcə istənilən tarixi dövrə aid tikililərlə qarşılaşa bilərsiniz. Bu səbəbdəndir ki, son illər Yozqat turistlərin ən çox axın etdiyi mərkəzlərdən birinə çevrilib. Yozqat bir tarix şəhəridir. Həmdə Yozqatı bir mədəniyyət beşiyi adlandırmaq olar.
Eramızın 395-ci ildə Roma İmperiyası ikiyə bölünəndə Yozqat Şərqi Romaya, yəni Bizansın hakimiyyəti altına keçdi. Sasanilər zaman-zaman bölgəyə basqınlar etsələr də, bu şəhərə nəzarəti ələ keçirə bilmədilər.
Teymur Anadoludan ayrıldıqdan sonra bölgə çətinliklərlə üzləşməyə başladı və 1408-ci ildə Çələbi Mehmet tərəfindən Osmanlı İmperatorluğuna birləşdirildi . Yavuz Sultan Səlimin dövründə Cəlal üsyanları olaraq bilinən Yozgat və ətrafında Cəlal adlı bir oğuz türkü tərəfindən başladılan üsyan nəzarət altına alındı. 1526-cı ildə Qanuni Süleyman dövründə bölgədə bəzi əhali dəyişiklikləri edildi və Hələb türkmənlərinin Bozulus tayfasına mənsub Mamalu türkmən tayfaları bölgəyə yerləşdirildi.
Bu gün Yozqatda rəsmi statistikaya görə 120 min nəfər yaşayır. Bölgə ümümilikdə turizm üçün olduqca əlverişlidir. Turistlər Yozqata səfər etdikdə haraları gəzə bilərlər. Bu günkü yazımızda Yozqatın tarixi məkanları, həmçini gəzməli yerləri ilə bağlı sizləri tanış edəcəyik.
Roma Hamamı (Sarıkaya)
Yozqatda yerləşən tarixi Kral Qızı Hamamının tarixi mox qədimdir. Mənbələrə görə bu hamam eramızdan əvvəl inşa edilib. Bu Sarıkaya Roma Hamamı bölgənin ən əhəmiyyətli tarixi tikililərindən biridir. 2018-ci ildə YUNESKO tərəfindən Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilmişdir. Roma dövrünə aid olan və günümüzə qədər gəlib çatan hamamın Roma adı Basilica Therma (Aqua Sarvenae)-dir.
Roma dövrünün ən əhəmiyyətli nöqtələrindən biri olan Terma Bazilikası təəssüf ki, bu günə qədər əhəmiyyətli bir hissəsini itirmişdir. Hazırda yalnız qərb fasadında arxaya keçidi təmin edən divar dayanır. 10 göz və 2 mərtəbədən ibarət mərmər tağlı divar var. 30 metr uzunluğundakı divarın şimalında və cənubunda dairəvi hovuzlar da var.
Türkiyədə Roma dövrünə aid bu mühüm tikili 2010-cu ildə restavrasiya edildi.
İtirilmiş Pteria Şəhəri (Kerkenes xarabalıqları)
İtirilmiş Pteria şəhəri ilk dəfə 1933-cü ildə aşkar edildi və bir hissəsi sonradan qazıntılar nəticəsində tapıldı. Anadolunun müxtəlif yerlərində yerləşən qədim şəhərlərlə müqayisədə çox fərqli bir quruluşa sahib olduğu diqqətə çatdırılıb. İlkin araşdırmalar onun eramızdan əvvəl 600-cü ildə qurulduğunu göstərsə də, sonrakı araşdırmalar şəhərin Frigiya yeri ola biləcəyini göstərdi.
Dövrünün ən mühüm qədim şəhərlərindən biri olsa da, eramızdan əvvəl 547-ci ildə talan edilərək dağıdılıb. Şəhərin 7 km uzunluğunda divarları və 2,5 kvadrat kilometr yaşayış sahəsi olduğu təxmin edilir. Bu xüsusiyyətləri ilə onun qədim mənbələrdə tez-tez adı keçən Ptreia antik şəhəri ola biləcəyi düşünülür.
Yozgatın Sorgun mahalına bağlı Şahmuratlı kəndində yerləşən qədim şəhərdən çox az qalıb.
Yozgat Saat Qülləsi
Şəhərin məşhur bələdiyyə başçılarından Tofiq Zadə Əhməd bəyin rəhbərliyi dövründə Şakir Usta adlı usta tərəfindən inşa edilən bir abidədir. Şəhərin ən mühüm simvollarından biri hesab olunur. Zənglərin yerləşdiyi hissələr də daxil olmaqla 7 mərtəbədən ibarət olan bu qüllə yonma daşlardan tikilib.
Bu saat qülləsinin dörd fasada baxan 4 saatı var. Bu saatlar qüllə ilə eyni tarixdə istehsal edilib. Yəni qüllə ilə saatların yaşları bərabərdir.
Çapanoğlu Məscidi
1779-cu ildə Osmanlı dövründə o vaxt Bozok Sancağının valisi olan Çapanoğlu Mustafa bəy tərəfindən tikilmişdir. Şəhərin mərkəzində yerləşən məscid ictimaiyyət tərəfindən Ulu Məscid və Böyük Məscid kimi tanınır.
Şəhərin simvollarından biri olan saat qülləsinin yaxınlığında yerləşir. Bu məscidin ən mühüm xüsusiyyəti Osmanlı dövründə Avropa memarlığının təsiri ilə inşa edilən ilk əsərlərdən biri olmasıdır. İlk baxışdan onun klassik Osmanlı memarlığından fərqli bir quruluş olduğu dərhal göz qabağındadır. Ancaq içəridəki bəzəklər klassik Osmanlı təsirlərini daşıyır.
Məscid tikildikdən sonra şimal hissəsinə əlavə edilib. Xarici məscid adlandırılan bu hissə 1793-94-cü illərdə Mustafa bəyin qardaşı Süleyman bəy tərəfindən tikilmişdir.
Yozgat Muzeyi (Nizamoğlu Köşkü)
1871-ci ildə inşa edilən Nizamoğlu Köşkü daha sonra muzeyə çevrildikdən sonra Yozgat Muzeyi ziyarətçilərin istifadəsinə verilib. Tikildikdən sonra uzun illər malikanə kimi istifadə edilən bina sonrakı dövrlərdə İncəsənət Məktəbi, Taxıl anbarı kimi müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edilmişdir. Bir müddət istifadəsiz qaldı və sonra milliləşdirildi.
Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən bərpa edilən bina 1985-ci ildə muzeyə çevrilib. Muzeyin yuxarı mərtəbələrindəki zallarda etnoqrafik əsərlər, aşağı mərtəbədəki zalda isə arxeoloji əsərlər sərgilənir. Bölgədən qazılmış artefaktlar birbaşa buraya gətirilir və sərgilənməyə başlanır. Muzeydə tarixə işıq salan mühüm rəsmlər də var. Böyük Yozgat yanğınını əks etdirən rəsm ən diqqət çəkənlərdən biridir.
Bu malikanə həm quruluşu, həm də içərisindəki işləri ilə diqqət çəkir.
Tavium qədim şəhəri
Şəhər mərkəzindən təqribən 40 km qərbdə yerləşən qədim Tavium şəhəri, Büyüknefes kəndinin sərhədləri daxilində yerləşir. Tədqiqatlar Frigiyalıların və Hetitlərin izlərini tapsa da, faktiki məskunlaşmanın Qalatlar dövründə edildiyi təxmin edilir. Bu, eramızdan əvvəl III əsrdən 1-ci əsrə qədər olan dövrə uyğundur.
Bu qədim şəhərin dəqiq yaranma tarixi və hekayəsi məlum olmasa da, onun eramızdan əvvəl 280-ci ildə Qalat tayfasının Trokme (Trokmi) qolu tərəfindən salındığı təxmin edilir. Yarandıqdan sonra bölgənin ən mühüm ticarət mərkəzinə çevrilən şəhər sonrakı dövrlərdə əhəmiyyətini itirmişdir.
Bu gün Yozqatda saya gəlməz tarixi, mədəni abidələr mövcuddur. Son illər Türkiyə dövləti tərəfindən bu tarixi memarlıq abidələri təmir edilərək turistlərin və şəhərin qaonaqlarının istifadəsinə verilir. Tarixlə baş-başa qalmaq istəyirsinizsə yolunuzu Yozqata salın.
Qoşqar Salmanlı
