Qəbələdə keçirilən Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) Dövlət Başçıları Şurasının 12-ci Zirvə Görüşü təkcə Türk birliyinin növbəti görüşü deyil, yeni geosiyasi reallığın və Türk dünyasının qlobal aktora çevrilməsi prosesinin rəsmi təsdiqidir. Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin çıxışı bu zirvənin strateji ruhunu tam şəkildə əks etdirdi və Türk dövlətləri arasındakı həmrəyliyin gələcək istiqamətlərinə işıq saldı.
Cənab İlham Əliyevin vurğuladığı əsas məqam ondan ibarət idi ki, TDT artıq sadəcə əməkdaşlıq platforması deyil, geosiyasi mərkəzə çevrilməkdədir. Bu, Türk dövlətlərinin regional maraqları aşan, qlobal miqyasda strateji mövqelərini möhkəmləndirməyə yönəlmiş iradəsini göstərir. Təşkilat, iqtisadi əməkdaşlıqla yanaşı, təhlükəsizlik, enerji, logistika və mədəni birləşmə istiqamətində vahid mövqe formalaşdıraraq XXI əsrin siyasi xəritəsində yeni mərkəzin – Türk qütbünün yaranmasına təkan verir.
Prezident İlham Əliyevin çıxışında təhlükəsizlik və hərbi əməkdaşlığın vacibliyi xüsusi vurğulandı. O, qeyd etdi ki, sülh və təhlükəsizlik olmadan inkişaf mümkün deyil. Türk dövlətlərinin birgə hərbi təlimlər keçirməsi təklifi isə yalnız texniki addım deyil, kollektiv müdafiə sisteminin formalaşdırılması istiqamətində strateji qərardır. Azərbaycan bu prosesdə liderlik edir, çünki 2020-ci il Vətən müharibəsində qazandığı təcrübə və əldə etdiyi hərbi üstünlük onu bu sahədə praktik bilik və nüfuz mərkəzinə çevirib. Bu, “birinin təhlükəsizliyi hamının təhlükəsizliyidir” prinsipinin praktik təzahürüdür.
Prezident İlham Əliyevin nitqində Qarabağ və regional sülh məsələsi də mərkəzi yer tutdu. Dövlət başçısı Azərbaycanın Qarabağ üzərində özünün tam suverenliyini bərpa etməsini yalnız milli Zəfər deyil, həm də regionda ədalətin bərpası kimi dəyərləndirdi. Vaşinqtonda paraflanan sülh sazişi və ATƏT-in müvafiq qərarları göstərdi ki, Azərbaycan diplomatik müstəvidə də münaqişəni tarixə çevirib. Bu, regionda yeni dövrün əməkdaşlıq və sabit inkişaf mərhələsinin başlanğıcıdır.
Dövlət başçısı Azərbaycanın iqtisadi və nəqliyyat potensialına da diqqət çəkərək bildirdi ki, ölkəmiz Şərq-Qərb və Şimal-Cənub dəhlizlərində əsas tranzit mərkəzlərdən birinə çevrilib. Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə Türk dünyasının iqtisadi, logistika və enerji baxımından birləşməsi reallığa çevrilir. Bu, təkcə tranzit imkanlarını deyil, həm də regional iqtisadi inteqrasiyanı gücləndirir. Azərbaycan bu layihələrlə Türkiyə, Mərkəzi Asiya və Avropanı birləşdirərək regional lider rolunu praktik şəkildə həyata keçirir.
Enerji siyasəti Prezident İlham Əliyevin çıxışında mühüm yer tutdu. O qeyd etdi ki, Azərbaycan hazırda 14 ölkəyə təbii qaz ixrac edir və 2030-cu ilə qədər enerji istehsalının 40 faizini bərpaolunan mənbələr hesabına təmin etməyi planlaşdırır. Bu, təkcə iqtisadi uğur deyil, həm də strateji enerji diplomatiyasının nümunəsidir. Yaşıl enerji dəhlizinin yaradılması Xəzər regionunun bərpaolunan enerji potensialını Avropa ilə birləşdirəcək və Azərbaycanın dayanıqlı enerji gələcəyinin əsasını formalaşdıracaq. Bu istiqamət Türk dövlətləri arasında yaşıl iqtisadiyyat konsepsiyasının yaranmasına da şərait yaradır.
Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin çıxışının ən emosional hissəsi isə Türk dövlətlərinin Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun bərpasına göstərdikləri dəstəyə görə etdiyi minnətdarlıq idi. Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Türkmənistan, Macarıstan və Türkiyənin bölgədə məktəblər, mədəniyyət mərkəzləri və məscidlər inşa etməsi Türk həmrəyliyinin real təzahürüdür. Bu, “bir millət bir ruh” prinsipinin canlı nümunəsidir və qardaşlıq diplomatiyasının gücünü göstərir.
Cənab Prezidentin Bakıda keçirilmiş birinci Türkoloji Qurultayın 100 illik yubileyinin qeyd olunması təklifini irəli sürməsi də simvolik əhəmiyyət daşıyır. Bu təşəbbüs Türk kimliyinin elmi, mədəni və ideoloji əsaslarının möhkəmləndirilməsinə yönəlib. Beləliklə, Türk birliyi artıq təkcə siyasi və iqtisadi deyil, həm də mənəvi və mədəni məzmun qazanır.
Qəbələ Zirvəsi bir daha göstərdi ki, Azərbaycan həm təşəbbüskar, həm lider, həm də birləşdirici qüvvədir. Azərbaycan Prezidentinin çıxışı sadəcə siyasi bəyanat deyil, Türk dünyasının gələcək yol xəritəsidir. Azərbaycan regionda sabitliyin, enerji təhlükəsizliyinin, nəqliyyat inteqrasiyasının və Türk həmrəyliyinin əsas dayağı kimi çıxış edir. Bu, həm dövlətimizin müstəqil siyasətinin, həm də Azərbaycan diplomatiyasının peşəkarlığının bariz göstəricisidir.
Qəbələ Zirvəsi Türk dünyasının tarixində yeni siyasi mərhələnin başlanğıcı kimi yadda qalacaq. Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin Qəbələ Zirvə görüşündəki çıxışı Türk Dövlətləri Təşkilatının gələcək vizionunu, dəyərlərini və fəaliyyət istiqamətlərini aydın şəkildə müəyyənləşdirdi. Bu çıxış bir daha sübut etdi ki, Azərbaycan bu birliyin əsas dayağı, strateji ağlı və mənəvi mərkəzidir. Türk dünyası özünün ortaq keçmişi ilə qürur duyur və birgə gələcəyə doğru inamla addımlayır. XXI əsr Türk dünyasının inkişaf və yüksəliş əsri olacaq.
Vasif Qafarov
Milli Məclisin deputatı
