Sədərək ticarət mərkəzində səkkiz ildə onuncu yanğın ölkənin ən böyük bazarının zəifliyini bir daha üzə çıxardı: bir-birinə yaxın olan minlərlə mağaza və piştaxtalarda milyardlarla mal sığortasız olaraq qalır. İstənilən qığılcım bir neçə dəqiqə ərzində bütün cərgələri külə çevirə bilər, sahibkarlar isə əmlaklarının qorunmasını təmin etmədən işləməyə davam edirlər.
Dəhşətli yanğından bir neçə gün sonra haqqin.az-ın müxbirləri vəziyyəti yerindəcə qiymətləndirmək üçün bazara baş çəkib.
Satıcılar bu hadisənin yaxın illərdə bazarın bağlana biləcəyi ilə bağlı artan şayiələrlə üst-üstə düşdüyünü və bunun da çoxsaylı spekulyasiyalara səbəb olduğunu bildiriblər. Bununla yanaşı, bazarda yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına böyük ölçüdə məhəl qoyulmur: elektrik naqilləri xaotik şəkildə çəkilir, yayda kondisionerlər, qışda elektrik qızdırıcıları şəbəkələrdə əlavə yük yaradır. Ticarət mərkəzinin nümayəndəsi əmlak sığortasının kirayədə məcburi şərtə çevrildiyini iddia etsə də, satıcılar bunun belə olmadığını təkid edirlər.
Sosial mediada, xüsusilə TikTok-da çoxsaylı video və müzakirələrə baxmayaraq, mağaza sahibləri və satıcılar problemlər barədə danışmaqdan çəkinirlər. Onlardan biri etiraf etdi ki, “çox ucadan danışanlara” sadəcə qapı göstərilir. Burada çörək pulu qazananlar isə ya susmağa, ya da getməyə məcbur olurlar.
“Bu mağazaya 231 min manat vermişəm. Eyni zamanda, mənim olmasına baxmayaraq, kirayə haqqını da ödəməyə davam edirəm. Əgər satmaq istəsəm, mərkəzin rəhbərliyindən icazə almalıyam. İkinci mərtəbədəki anbarımda 100 min manatdan yuxarı mallar var. Amma hamı kimi, mağazanın sahibini sığorta etdirmədiyimizə heç vaxt əmin ola bilmədim”. söhbət. O əlavə edir: “Yazın əvvəlindən yükü azaltmaq və yanğınların qarşısını almaq üçün vaxtaşırı elektrik enerjisi kəsilir. Kabellər yüksək gücə tab gətirə bilmir. Böyük mağaza sahiblərinə kondisionerlərdən fasilələrlə istifadə etmək göstərişi verilib”.
Onun sözlərinə görə, sığorta şirkətləri insident riskinin artması və əmlakın baha olması səbəbindən bazarla işləmək istəmir. Eyni zamanda, sığorta etdirənlər keçmiş hadisələrdən sonra kompensasiya almayıblar, bu səbəbdən sığorta şirkətlərinə inam itib.
Sahibkar anbarı tamamilə yanan qonşu mağazanı göstərir. Dörd mərtəbəli binada milyonlarla manatlıq mallar olub. Ev sahibi yanğından Çində olarkən xəbər tutub. Anbar sığorta olunmadığı üçün dəymiş ziyan ödənilməyəcək.
Minlərlə dükan və piştaxtaların yerləşdiyi şirniyyat cərgələrində elektrik naqilləri təsadüfən çəkilir. Satıcılar etiraf edirlər ki, yalnız yuxarı güclərə güvənirlər: “Başqa bazarlarda da yerlər var, amma müştəri toplamaq lazımdır, bu da vaxt aparacaq. “Sədərək” məşhurdur. Eyni zamanda, bazarın bağlanacağı ilə bağlı söz-söhbət gəzir. Burada yer icarəyə götürmək istəyənlərə məsləhət görürük ki, tələsməsinlər”.
Satıcılar kirayə qiymətlərinin də baha olmasından şikayətlənirlər. Milyarlarla gəlir olmasına baxmayaraq, bazar rəhbərliyi normal şərait yaratmır. Onların fikrincə, istəsə, asayişi bərpa edə və sığorta şirkətlərini cəlb edə bilərdi.
Ticarət mərkəzində əvvəlki yanğın 2023-cü ilin yanvarında baş verib. Daha sonra 27 mağazanı qəsdən yandırmaqda şübhəli bilinən şəxs həbs edilib. Yeni faciənin texniki nasazlıq və ya insan səhvi ilə bağlı olub-olmamasını yalnız araşdırmalardan sonra öyrənmək mümkün olacaq. Sahibkarlar elektrik enerjisinin tez-tez kəsilməsi kimi ekstremal tədbirin təhlükəni ciddi şəkildə azalda biləcəyinə şübhə edirlər.
Ötən gün Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyası əmlak sığortası sektorunda fəaliyyət göstərən 10 şirkətə sorğu göndərdiyini, lakin bazar obyektlərinin sahiblərindən heç bir müraciət daxil olmadığını bildirmişdi.
Fövqəladə Hallar Nazirliyinin mətbuat xidmətindən haqqin.az-a verilən məlumata görə, ticarət mərkəzlərində və ictimai iaşə obyektlərində yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına riayət olunmasının yoxlanılması qanunvericiliklə müəyyən edilmiş müddətlərdə həyata keçirilir. Müfəttişlər yanğın təhlükəsizliyi sistemlərinin vəziyyətini, siqnalizasiya, avtomatik söndürmə, tüstüdən təmizləmə, eləcə də elektrik şəbəkələrinin texniki vəziyyətini qiymətləndirirlər.
Yoxlamalardan sonra qanun pozuntularının aradan qaldırılması üçün sahibkarlara yazılı göstərişlər göndərilir. Onlara əməl edilmədikdə, inzibati xəta haqqında protokol tərtib edilir. Pozuntuların insanların həyatı və sağlamlığına və ya dövlətin mənafelərinə bilavasitə təhlükə yaratdığı hallarda məhdudlaşdırıcı tədbirlər, o cümlədən fəaliyyətin dayandırılması tətbiq edilə bilər.
Mətbuat xidmətindən Sədərəkdə sonuncu yoxlamanın tarixi ilə bağlı suala cavab verdilər ki, 2025-ci il iyulun 2-də Dövlət Yanğın Nəzarəti Xidmətinin komissiyası tərəfindən aparılıb. Nəticədə qanun pozuntularının aradan qaldırılması üçün mülkiyyətçiyə göstərişlər verilib, məsul şəxs inzibati məsuliyyətə cəlb edilib.
Rəsmilərin inamlı açıqlamalarına baxmayaraq, yerlərdə vəziyyət olduğu kimi qalır: Sədərək və digər iri bazarlar hələ də barut çəlləyini xatırladır.
