ABŞ Prezidenti Donald Trampın Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə Ağ Evin rəmzi açarını təqdim etməsi təkcə nadir bir diplomatik jest deyil, həm də Vaşinqtonun Cənubi Qafqaz siyasətindəki strateji niyyətlərini açıq göstərən bir hadisədir. Trampın sözlərinə görə, bu hədiyyə hər kəsə verilmir və yalnız “xüsusi qonaqlara” təqdim olunur. Bu siyahıda indiyədək yalnız İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu və amerikalı milyarder İlon Mask yer alıb.
Açarın maddi dəyəri – qızıldan hazırlanması – onun əsas mahiyyəti deyil. Əsl dəyər, ABŞ dövlətinin qonağa göstərdiyi yüksək etimad və strateji tərəfdaşlıq mesajında gizlənir. Trampın təqdimat zamanı dediyi “Bu, Ağ Evin, həm də ölkəmizin və qəlbimizin açarıdır” sözləri də bu mənanı möhkəmləndirir.
Görüş zamanı İlham Əliyevlə Donald Tramp arasında yaşanan səmimi dialoq isə diqqətdən qaçmadı. Əliyevin zarafatla “Mənim 9 nəvəm var, icazə versəniz, hamısını götürərdim” deməsi, Trampın isə əlavə sikkələr və foto çəkilişi təklif etməsi, rəsmi protokolun sərtliyini yumşaldan dostyana atmosferin nümunəsi oldu.
Bu nadir jestin zamanlaması təsadüfi deyil:
Vaşinqtonun Cənubi Qafqaz planı – ABŞ, enerji marşrutları və regional təhlükəsizlik məsələlərində Azərbaycanın rolunu artırmaq niyyətindədir.
Rusiya təsirinə qarşı balans – Ukrayna müharibəsi fonunda ABŞ, Moskvanın bölgədəki təsirini zəiflətmək üçün Bakını açıq şəkildə strateji tərəfdaş kimi önə çıxarır.
Şəxsi diplomatiya – Trampın xarici siyasətdə şəxsi münasibətlər üzərindən nəticə alma strategiyası Əliyevlə münasibətlərdə də özünü göstərir.
Zəngəzur dəhlizi və regional layihələr – Açar təqdimatı, bu əməkdaşlığın “qapılarını açmaq” mənasına gələn simvolik bir mesajdır.
Trampın İlham Əliyevə Ağ Evin rəmzi açarını təqdim etməsi sadəcə xoş niyyət jesti deyil. Bu, ABŞ-ın bölgədə nüfuzunu möhkəmlətmək, Azərbaycanla strateji əməkdaşlığı gücləndirmək və eyni zamanda Rusiya təsirinə qarşı balans yaratmaq siyasətinin bir parçası kimi oxunmalıdır. Diplomatiyada bəzən ən dərin mesajlar məhz belə kiçik, amma rəmzi jestlərin içində gizlənir.
Qoşqar Salmanlı
