Antik dövrün məşhur filosofu Platon özündən sonrakı mütəfəkkir və alimlərə, hətta səmavi dinlərə təsir edəcək ruhun ölməzliyi nəzəriyyəsini irəli sürüb, “ruh bədəndən əvvəl var idi və sonra da mövcud olacaqdır” yazıb. Platon cənnətin bu dünyada da, o dünyada da olduğunu qeyd edirdi. Platon dünyanın qeyri-adi gözəl şəhərini və yerlərini yer üzündəki cənnət adlandırırdı.
Cənnət həm xristianlıqda, həm də İslamda bir əlaqə, bir bağ kimi müəyyən edilib. Cənnət yaşıllıqlar arasında, çayların axdığı geniş və dinc yerdir. Cəhənnəm isə qaranlıq, pis məxluqlar və sönməz odlar yeri kimi təyin olunub. Mədəniyyətdən mədəniyyətə, inancdan inanca Cənnət və Cəhənnəmin təsvirləri fərqlidir. Sözsüz bu gün haqqında danışdığımız yer üzündəki cənnəti xatırladacaq Aqaba şəhəri də bu ada layiqdir. Aqaba niyə cənnətdir? Bizim cənnəti öz gözlərimizlə görməmiz üçün İordaniya turizm bürosu və “R-travel&Tours” Azərbaycan şirkəti bizim bu ölkəyə və məxsusi olaraq bu şəhərə səfərimizi gerçəkləşdirmişdi. Bu səfərə ölkəmizin bir neçə turizm şirkəti və bloggerlər dəvət olunmuşdu. İordaniya səfər öncəsi oxuduqlarımdan bu qənaətə gəlmişdim ki, əslində bu ölkə nədənsə bir o qədər kəşf olunmayıb. Aqabaya səfərimizin ilk günü isə cənnətin yer üzərində yaratmaq üçün böyük vəsaiti ehtiyac olmadığını anladım.
Aqaba İordaniyanın yeganə dəniz limanı, eləcə də yeganə dənizkənarı kurortu olan şəhərdir . İsrailin Eilat şəhəri yaxınlığında Qırmızı dənizin Aqaba körfəzinin şimal sahilində yerləşir . Liman fosfatların , eləcə də İraq neftinin ixracı üzrə ixtisaslaşıb. Rəsmi rəqəmlərə görə şəhərin 200 minə yaxın sakini var. Amma digər statistik rəqəmlərə görə bu şəhərə il ərzində 2 milyona yaxın turist gəlir. Ümumilikdə ölkəyə gələn turistin 30-35 faizi Aqabanı ziyarət edir.
Aqaba sahilinin uzunluğu 27 km-dir. Çoxlu otellər və restoranlar var. Şəhər daxilində pulsuz çimərliklər var. Qışda suyun orta aylıq temperaturu 21,4 °C (fevralda), suyun minimum temperaturu 20,1 °C-dir. Qırmızı dənizin zəngin sualtı dünyasına görə şəhər sualtı dalğıc həvəskarları arasında məşhurdur . Aqaba dalğıc üçün inkişaf etmiş infrastruktura malikdir.
Daha bir maraqlı məqam Aqaba 2023-cü ilin hesabatına görə dünyanın ən yaxşı turistik şəhəri seçilib.
Aqabada Eylat kimi sualtı akvarium da var, amma bir az sadədir. Ümumiyyətlə, əyləncə sənayesi mövcuddur; kurort İordaniyanın digər şəhərlərinə nisbətən dini İslam təsirindən daha azaddır – qadınlar daha sadə geyinməyə icazə verirlər. Bundan əlavə, Aqaba, Eylat kimi, alış-verişin inkişafına kömək edən rüsumsuz zona elan edilmişdir. Məhz buna görə Aqaba “İordaniyanın iqtisadi ağciyərləri” hesab edilir.
Şəhər sahildə yerləşən Ərəb İnqilabının nəhəng bayrağı ilə məşhurdur. Bayraq dirəyinin hündürlüyü 136 metr, bayrağın ölçüləri isə 60 ilə 30 metrdir. Bayraq qonşu ölkələrdən (İsraildə Eylat və Misirdə Taba) aydın görünür və dünyanın ən böyük bayrağı kimi Ginnesin Rekordlar Kitabına daxil edilib .
Qədim dövrlərdə şəhər Elat adlanırdı, burada Edomlular , sonra isə Nəbatilər yaşayırdı və böyük ticarət mərkəzi idi. Sonra Aelana və ya Aila adı ilə Roma İmperiyasına daxil oldu . Sonralar Bizanslılara , Xaçlılara aid olmuş , Ərəb Xilafətinin və Osmanlı İmperatorluğunun tərkibində olmuşdur . Bu , Həcc ziyarətini yerinə yetirən zəvvarların Məkkəyə gedən marşrutu üzərində mühüm mərkəz idi .
Birinci Dünya Müharibəsi zamanı üsyançı ərəblər tərəfindən tutuldu. Müharibədən sonra Hicaz ərəb krallığının , sonra Səudiyyə Ərəbistanının bir hissəsi idi . 1925-ci ildə İngilis Trans-İordaniya Protektoratına (müasir İordaniyanın sələfi) verildi .
2001-ci ildə Aqabada turizm sektorunu, xidmət və sənayeni inkişaf etdirmək üçün Xüsusi İqtisadi Zona (ASEZ) yaradıldı.Bu şəhərdə gəmi gəzintisi zamanı eyni vaxtda dörd ölkəni görə bilərsiniz: İordaniyanın özünü, Səudiyyə Ərəbistanını, Misiri və İsraili.
İordaniyanın cəmi 26 kilometr sahil xətti var, lakin heç biri baxımsız qalmayıb.
Qırmızı dəniz dünyanın ən müxtəlif ekosistemlərindən biridir: təxminən 140 növ mərcan, 1200-dən çox balıq, 40-a yaxın müxtəlif dəniz canlısı unikaldır və yalnız burada tapılır. Aqabada 30-a yaxın dalğıc sahəsi hər zövq və bacarıq səviyyəsi üçün imkanlar təklif edir.
Bu şəhərdə çoxsaylı otellər var. Məhz buna görə turistlərin axını bu şəhərə ilin bütün fəsillərində davam edir.
Əhali olduqca müasir və savadlıdır. Ümumiyətlə İordaniya əhalisi digər ərəb ölkələrinin əhalisindən çox seçilir. Aqaba xüsusilə ərəb ölkələrində olmuş, lakin İordaniyaya ilk dəfə gələnlər üçün təəccüblüdür. Çünki mağazalardakı satıcılar sizi aldatmağa çalışmırlar, iordaniyalılar sizi qonaq kimi görürlər. Heç bir şey almasanız belə, mağazada sizi qəhvə və ya çaya qonaq edəcəklər.
Gördüyünüz kimi, Aqaba müasir turist və eyni zamanda kifayət qədər tipik şərq şəhəridir. Amma o, həmişə belə deyildi…
6 min illik tarixi olan bu qədim şəhərdə elm, təhsil çox inkişaf edib.
Şəhərin bugünkü adı “Akabat Ayla”dan gəlir – məmlüklər şəhəri belə adlandırıblar, çünki oradan gedən yol hündür və sıldırım dağ yamaclarından dar keçiddən keçir. Bu parça ərəbcə “əkəbə” adlanır.
Ehtimal olunur ki, bu torpaqda Elath adlanan ilk liman eramızdan əvvəl 1500-cü illərdə Edomlular tərəfindən tikilib və onu əsas mis ticarət mərkəzinə çevirib.
Edomlulardan sonra qədim dünyanın bu mühüm kəsişməsi Petranın Nabatlı inşaatçıları tərəfindən idarə olunurdu və onların dövründə şəhər öz təbii sərvətləri sayəsində çiçəklənməyə davam edirdi. Sakinlər mal-qara və digər mal-qara yetişdirir, Qırmızı dənizdən gələn ticarət gəmilərindən gəlir götürürdülər.
İndi Aqabanın bir hissəsi olan Ayla ticarət, mədəniyyət və bilik mübadiləsi üçün həmişə əhəmiyyətli bir yer olmuşdur. Məhəmməd peyğəmbər Ərəbistan yarımadasından kənarda məhz Ayla daxilində ilk İslam şəhərini qurdu. Şəhər Məkkəyə gedən zəvvarlar üçün dayanacaq yeri olub. Onun yerləşdiyi yer İslamın Ərəb bölgəsində, Afrikada və Avropada yayılması üçün həlledici əhəmiyyətə malik idi.
Zaman keçdikcə Aylanı dəyişən, genişləndirən Məmlüklər bu diyarın sahibi oldular. Onlar şəhəri İslam adət-ənənələrinə uyğun olaraq yenidən qurdular və möhkəmləndirdilər.
1916-cı ildə Osmanlı İmperiyasının ərəb əyalətlərində hakimiyyətə qarşı üsyan başladı, məqsədi müstəqil dövlət yaratmaq idi. O, Böyük Ərəb Üsyanı kimi tarixdə qalıb və onun simvolu – 136 metr hündürlüyündə bayraq dirəyindəki nəhəng bayraq Aqaba üzərində dalğalanır.
Aqabanın qalan dini binaları və İordaniyada gördüyüm digər məscidlərin əksəriyyəti ilə müqayisədə Şərif Hüseyn məscidi dəbdəbəli görünür: zərif, qar kimi ağ, axşam işıqlanır.
Məscid İordaniyanın hakim sülaləsinin nümayəndələrindən biri olan Haşimilərin adını daşıyır.Şəhərin mərkəzi hissəsində Aqaba sahilinin yaxınlığında yerləşir. Bu, qar kimi ağ günbəzinə görə uzaqdan nəzərə çarpan gözəl və böyük bir binadır. Bütün bina ağ rəngdədir. Axşam çox rəngli işıqlarla işıqlandırılır. Namaz zamanı giriş qadağandır, lakin digər vaxtlarda məscidə baş çəkmək olar.Ağ daşdan tikilmiş məscid diqqəti cəlb edir. Turistlər içəri girə bilər. Girişdə qadınlara xalat veriləcək.Məscidin bu memarlıq quruluşu yəqin ki, bu şəhərcikdəki bütün turistlərin diqqətini cəlb edir və Aqabanın turizm mərkəzinin ayrılmaz hissəsidir.
Aqabada mütləq bu şəhərin simvolu olan qalanı ziyarət etmək lazımdır. Müasirliklə tarixi özündə əks etdirən Aqabada bir çox tarixi abidələr var. Qədim qala XII əsrdə səlibçilər tərəfindən tikilmiş, daha sonra bu torpaqlar Səlahəddin tərəfindən zəbt edildikdən sonra dağıdılaraq məmlüklərin əlinə keçmiş və onu əsaslı şəkildə yenidən qurmuşlar. Deməli, əslində bu, kifayət qədər ərəb müdafiə quruluşudur. Orijinallığı ilə yanaşı, qala Ərəbistanın məşhur Lourensinin adı ilə bağlı olduğu üçün maraqlıdır. Qala onun zəfərinin və ərəb üsyanının qələbəsinin yerinə çevrildi və Lourens zəfər xəbəri ilə Qahirəyə məhz buradan minib getdi.
Qala Roma İmperiyasının çiçəklənən dövründə liman ərazisini və yanalma gəmilərini köçərilərin basqınlarından qorumaq üçün tikilmişdir. Qala 16-cı əsrin ortalarında, sonuncu Məmlük sultanı Kansur əl Qurinin dövründə bir neçə dəfə yenidən qurulub.
İordaniyanın bu şəhəri sadəcə cənnəti xatırladır. Çünki bu müasir şəhərdə turistin istədiyi hər şey var. Gözəl otellər və əyləncə mərkəzləri, çoxsaylı hovuzlar mövcuddur. Bir sözlə yolunuz tarixi 6000 min ildən artıq olan bu qədim ölkəyə düşsə, mütləq Aqabaya gedin.
Qoşqar Salmanlı
